Chánh niệm là một phương pháp
tu tập cổ truyền trong đạo Phật, vẫn còn rất thích hợp đến đời sống hiện tại
của chúng ta ngày nay. Sự thích hợp ấy tự nó không dính dáng gì đến đạo Phật,
hoặc việc trở thành một Phật tử, nhưng nó là sự tỉnh thức dậy, biết sống hòa
hợp với chính mình và thế giới chung quanh.
Chánh niệm có nghĩa là ta biết tự
nhìn lại mình, quan niệm sống của mình, và ý thức được tính chất toàn vẹn của
mỗi giây, mỗi phút trong cuộc sống. Và trên hết, chánh niệm có nghĩa là tiếp
xúc được với thực tại, những gì đang xảy ra chung quanh ta.
Theo quan điểm của Phật giáo,
thì trạng thái tỉnh thức của một người bình thường rất có giới hạn và đang bị
giới hạn. Nói chính xác hơn thì trạng thái ấy giống như của một người nằm mộng
hơn của một người tỉnh thức. Thiền tập sẽ giúp đánh thức ta dậy từ một giấc ngủ
mê của những tập quán hành động máy móc vô ý thức. Và từ đó ta mới có thể thật
sự sống, và có thể xử dụng được hết mọi khả năng của ý thức cũng như trong tiềm
thức của mình. Những bậc thánh nhân, các nhà Yoga, những vị thiền sư đã thám
hiểm và thăm dò lãnh thổ này từ hàng mấy nghìn năm nay. Và trong tiến trình ấy,
họ đã học được những điều có thể đem lại lợi ích lớn lao cho chúng ta, nhất là
những người sống ở Tây phương, giúp họ làm quân bình lại một nền văn hóa lúc
nào cũng muốn chiếm hữu, kiểm soát thiên nhiên, thay vì ý thức được rằng ta
cũng là một phần rất thân thiết đối với chúng. Kinh nghiệm của những bậc thánh
nhân dạy rằng, khi ta biết quay vào trong và tự quán sát mình cho sâu sắc, bằng
những phương pháp có hệ thống rõ ràng , chúng ta có thể sống một cuộc đời hòa
hợp hơn, hạnh phúc hơn và với nhiều tuệ giác hơn. Nó cũng sẽ đem lại cho ta một
cái nhìn mới về thế giới chung quanh, có thể bổ sung cho những quan niệm duy
vật hạn hẹp đang chi phối tư tưởng và tập tục của chúng ta, nhất là những người
Tây phương. Nhưng quan điểm mới này không nhất thiết là của riêng gì Ðông
phương hoặc là một triết lý nào huyền bí cả. Ông Thoreau cũng đã nhìn thấy rất
rõ vấn đề này, ở New England vào năm 1846 và ông đã viết về hậu quả nguy hại
của nó với một cảm xúc rất mạnh mẽ.
Trong đạo Phật, chánh niệm
còn được gọi là trái tim của thiền quán. Trên căn bản thì chánh niệm là một ý
niệm hết sức đơn giản. Sức mạnh của chánh niệm nằm ở chỗ ta biết thực hành và
áp dụng nó. Chánh niệm có nghĩa là chú ý theo một đường lối đặc biệt: có mục
đích, ở trong giây phút hiện tại và không phán xét. Sự chú ý này sẽ nuôi dưỡng
một ý thức rộng lớn, sáng tỏ và biết chấp nhận thực tại. Chánh niệm đánh thức
ta dậy để nhận thấy sự thật rằng sự sống của ta chỉ có mặt trong giây phút hiện
tại này mà thôi. Nếu chúng ta không có mặt trọn vẹn trong những giây phút ấy,
ta không những bỏ qua những gì quý báu nhất trong đời mình, mà còn không thể
nhận diện được sự giàu có và thâm sâu của những cơ hội có thể giúp ta trưởng
thành và chuyển hóa.
Nếu ta thiếu chánh niệm trong
giờ phút hiện tại, những thói quen và tập quán vô ý thức sẽ có thể tạo nên
nhiều vấn đề khác nữa, thường thường chúng bị thúc đẩy bởi một sự sợ hãi và bất
an sâu xa trong ta. Những vấn đề này sẽ tích tụ qua thời gian, nếu lâu ngày
không được chăm sóc, chúng có thể gây cho ta một cảm giác bị mắc kẹt và xa lìa
thực tại. Và cuối cùng, ta có thể sẽ đánh mất đi niềm tin vào khả năng giải
thoát của chính mình.
Chánh niệm là một phương pháp
tu tập giản dị nhưng có một năng lực vô song, có thể giúp ta thoát ra và tiếp
xúc lại được với tuệ giác và sự sống của mình. Ðây cũng là một phương cách giúp
ta làm chủ lại được đường hướng và phẩm chất của đời mình, trong đó có những
mối tương quan của ta trong gia đình, ngoài xã hội, rộng hơn nữa là với thế
giới và trái đất này, và căn bản hơn hết là với chính ta, như một con
người.
Cây chìa khóa của con đường
giải thoát này có gốc rễ nằm trong đạo Phật, đạo Lão và Yoga, nhưng ta cũng có
tìm thấy nó trong các công trình của những người Tây phương như Emerson,
Thoreau và Whitman, và trong tuệ giác của người Da Ðỏ nữa. Ðó chính là sự ý
thức được tính chất quý báu của giây phút hiện tại và nuôi dưỡng một mối liên
hệ mật thiết với thực tại bằng một sự chú ý liên tục và thận trọng. Thái độ ấy
hoàn toàn khác hẳn với những khi ta xem cuộc sống này như là một cái gì rất
bình thường và đương nhiên!
Thói quen đem hy sinh giây
phút hiện tại này cho một sự kiện nào đó chưa xảy ra, đẩy ta thẳng vào thế giới
của thất niệm, và từ đó ta không còn ý thức được màn lưới chằn chịt nối liền
mọi sự sống với nhau nữa. Sự thất niệm ấy gồm có việc thiếu ý thức và thiếu
hiểu biết về chính bản tâm ta, và ảnh hưởng của nó trên nhận thức và hành động
của ta. Vì vậy sự sống của ta, mối tương quan với người khác, và với thế giới
chung quanh, đã trở nên vô cùng giới hạn. Xưa nay, người ta vẫn thường cho
rằng, những vấn đề căn bản ấy là thuộc lãnh vực tôn giáo, nằm trong một khuôn
khổ tâm linh. Nhưng thật ra chánh niệm không có dính dáng gì đến tôn giáo hết,
ngoại trừ trong ý nghĩa cơ bản của danh từ ấy, như là một phương tiện để tiếp
xúc với sự huyền nhiệm của sự sống, và ý thức được rằng ta có một mối liên hệ
rất mật thiết với hiện hữu chung quanh ta.
Khi ta biết chú ý một cách
cởi mở, không để bị chi phối bởi sự ưa thích, ghét bỏ của mình, cũng như những
ý kiến, phê bình, xu hướng và mong ước, thì sẽ có những cơ hội mới xuất hiện và
chúng có thể giúp ta thoát ra khỏi được sự trói buộc của vô thức trong
ta.
Ðối với tôi thì chánh niệm là
một nghệ thuật sống tỉnh thức. Bạn không cần phải là một Phật tử hay một nhà
Yoga mới có thể thực tập chánh niệm. Thật ra trong Phật giáo, điểm quan trọng
nhất là ta phải biết trở về với chính mình, chứ không nên cố gắng trở thành một
cái gì khác hơn là mình. Ðạo Phật dạy cho ta biết tiếp xúc với tự tánh của ta
và để cho nó hiển lộ ra một cách không ngăn ngại. Có nghĩa là ta phải tỉnh thức
dậy và nhìn thấy sự vật như chúng thật sự như vậy. Thật ra chữ Buddha, Phật, có
nghĩa là một người tỉnh thức, một người đã thấy được tự tánh của mình.
Vì vậy, sự thực tập chánh
niệm không hề xung đột với bất cứ một tín ngưỡng hay một truyền thống nào khác
- cho dù đó là tôn giáo hoặc khoa học - và nó cũng không đòi hỏi ta phải tin
vào một hệ thống tư tưởng hoặc một chủ nghĩa nào hết. Chánh niệm chỉ đơn giản
là một phương pháp cụ thể giúp ta tiếp xúc được với chính mình một cách trọn
vẹn hơn, qua một quá trình tự quán chiếu, tự xét soi và hành động có ý thức.
Quá trình ấy không có gì là lạnh lùng, khô khan và vô tâm hết. Thật ra nền tảng
của chánh niệm phải là lòng từ ái, hiểu biết và nuôi dưỡng. Bạn cũng có thể
nghĩ đến chánh niệm như là một lòng nhân từ.
Nguồn: NƠI ẤY CŨNG LÀ BÂY GIỜ VÀ Ở ÐÂY
Nguyên tác: Wherever You Go, There You Are.
Tác giả: Jon Kabat-Zinn - Dịch giả: Nguyễn duy Nhiên.
"Thiền tập áp dụng vào đời sống hằng ngày"
Nhà Xuất Bản Sinh Thức
Nguyên tác: Wherever You Go, There You Are.
Tác giả: Jon Kabat-Zinn - Dịch giả: Nguyễn duy Nhiên.
"Thiền tập áp dụng vào đời sống hằng ngày"
Nhà Xuất Bản Sinh Thức
JON KABAT-ZINN là sáng lập viên cũng như giám đốc của
Stress Reduction Clinic tại University of Massachusetts Medical Center, và cũng
là giáo sư diễn giảng Y khoa trong ngành Preventive and Behavioral Medicine.
Lãnh vực chuyên môn của ông là nghiên cứu về sự ảnh hưởng của thân và tâm trong
việc chữa bệnh, cũng như sự áp dụng của thiền tập và chánh niệm vào đời sống
hằng ngày.
No comments:
Post a Comment